Wat is een holvoet?
Er is een grote variatie in de vorm en bouw van de voet, die als normaal beschouwd kan worden. Aan de ene kant wordt het uiterste gevormd door een platvoet en aan de andere kant de holvoet.
Een holvoet heeft een 'hoge wreef', meestal ook scheefstand van de hiel en kromme tenen. Een exacte definitie is er niet, omdat de vorm en bouw van de voet nogal varieert.
Afbeelding 1: holvoet, normale voet en platvoet
Bij een holvoet is de vorm van de voet veranderd doordat het evenwicht tussen de kracht van bepaalde spieren die de enkel, voet en tenen bewegen, verstoord is. Er is zogezegd een disbalans ontstaan in de sturing van de enkel, voet en tenen.
Wat is de oorzaak van een holvoet?
Hoe erger de holvoet, des te meer reden is er om naar een oorzaak te zoeken, want het is bekend dat bij ongeveer twee-derde van de holvoeten er een neurologische oorzaak bestaat. Dit kunnen vele aandoeningen zijn, bv. HMSN (Hereditaire Motorische en Sensibele Neuropathie, een moeilijke naam voor een erfelijke spierziekte), een spina bifida occulta (verborgen en daarmee hele milde vorm van een open ruggetje), polio, syringomyelie (vochtblazen in het ruggenmerg) of spierversterf na een fractuur van het onderbeen. Aangezien deze ziektes nogal eens een erfelijke component bevatten en dit van belang kan zijn voor de kinderen van patiënten die een holvoet hebben, wordt door de orthopeden in de Bergman Clinics nogal eens een consult van de neuroloog gevraagd. Los daarvan zal de orthopeed uw holvoet behandelen met óf hulpmiddelen óf een operatie óf beide.
Iedere holvoet is anders en de klachten verschillen van patiënt tot patiënt. Dit hangt o.a. af van welke spiergroepen meer of minder uitgevallen zijn.
Wat zijn de klachten bij een holvoet?
Over het algemeen klagen patiënten over spierzwakte en een vermoeid gevoel in de voeten, balansstoornissen met frequente verzwikkingen van de enkel, pijnlijke drukplekken aan de buitenkant van de voet, aan de voetzool en bij de grote teen, en toenemende holling en scheefstand van de voet.
Ook de klauwtenen kunnen klachten veroorzaken, zowel in de tenen zelf als onder de voorvoet. (Zie hamerteen.) Dit kan nog versterkt worden door een nogal eens aanwezige spitsvoet. In het begin zijn de ontstane afwijkingen nog soepel, maar uiteindelijk kan een stugge holvoet met naar binnen kanteling van de hiel en enkel ontstaan, de zgn. rigide cavo-varus voet. Vaak is er dan ook een spitsstand.
Hoe stelt de arts de diagnose holvoet?
Da’s niet zo moeilijk: door de combinatie van het uitvragen van de klachten, het lichamelijk onderzoek en de – staande – röntgenfoto van de voeten kan de orthopedisch chirurg de diagnose stellen. Soms is er nog aanvullend onderzoek nodig, bijvoorbeeld een echo (van de pezen aan de buitenkant van de voet/enkel, de zgn peroneus pezen, als er verdenking is dat deze pezen ontstoken zijn). Een MRI is zelden nodig, soms moet er een CT scan gemaakt worden, om bijvoorbeeld artrose in de achtervoet gewrichten aan te tonen of uit te sluiten. Zoals gezegd zal er nogal eens een consult van een neuroloog aangevraagd worden om een eventuele oorzaak op te sporen. De behandeling van de klachten wordt door de orthopedisch chirurg gedaan.
Hoe is de behandeling van een holvoet?
Het merendeel van de patiënten met een holvoet met klachten kan zonder operatie behandeld worden. Hierbij wordt geprobeerd de voet recht te krijgen, drukplekken te ontlasten en de stabiliteit te verbeteren. Dit begint met het aanmeten van steunzolen in milde gevallen. Ook kunnen schoenaanpassingen nodig zijn, zoals een ophoging van een paar millimeter onder de buitenkant van de schoenzool (een ‘laterale schoor’). Soms kunnen orthopedische schoenen uitkomst bieden. Deze worden door een orthopedisch schoenmaker op maat gemaakt met alle benodigde aanpassingen. Hoe schever de achtervoet en hoe erger de spits, des te hoger en steviger de schoenvoorziening zal moeten zijn. Om deze schoenen gedurende het hele leven te dragen blijkt voor veel mensen een hele opgave. Dat kan een reden zijn om te opereren. Een enkele keer zijn de afwijkingen zo ernstig dat schoenen geen goede oplossing meer kunnen bieden om redelijke afstanden te kunnen lopen – ook een reden voor operatieve correctie.
Er is niet één operatie die altijd toegepast kan worden, omdat er zoveel verschillen in vorm, soort en ernst van holvoeten zijn. Bij iedere patiënt wordt een individueel behandelplan opgesteld. Het doel is meestal een rechte en stabiele voet te creëren.
Indien de afwijkingen nog voet nog soepel zijn, kan meestal volstaan worden met enkele simpele standsveranderingen van botten in de voet (o.a. standscorrectie hielbeen, zie aldaar) , meestal gecombineerd met peesverplaatsingen om het evenwicht in de spiersturing te herstellen. Het voordeel van een dergelijke gewrichtssparende ingreep is dat alle gewrichten beweeglijk blijven en beter aangestuurd worden.
Als er sprake is van een stugge holvoet is meestal een correctie van de achtervoet nodig waarbij er drie gewrichten in een rechte stand worden vastgemaakt, de zgn. triple-artrodese (Zie aldaar). Vaak wordt ook deze gecombineerd met peesverplaatsingen/verlengingen (bijv. een achillespees verlenging). Men dient te bedenken dat geen enkele operatie de holvoet tot een normale voet kan maken, maar wel een veel functionelere en rechtere, stabielere voet. Zie afbeelding 8.
Hoe is de nabehandeling van een holvoet reconstructieeen triple artrodese?
Kort samengevat: langdurig!
De operatie kan in dagopname gedaan worden en soms (bv bij een triple artrodese) is een korte opname van 2 dagen noodzakelijk.
De nabehandeling is vrij lang en afhankelijk van welke ingreep er precies gedaan is:
1. bij een holvoet reconstructie 6 weken gips (2 weken onbelast gips + 4 weken loopgips)
2. bij een triple artrodese 12 weken gips (6 weken onbelast gips + 6 weken loopgips)
De eerste twee weken na de operatie is het belangrijk om volledig rust te nemen en het been zoveel mogelijk om hoog te leggen om de zwelling tegen te gaan. Gedurende de gipsbehandeling krijgt u iedere dag een fraxiparine prikje om trombosevorming tegen te gaan. Na de gipsperiode volgen nog enkele weken fysiotherapie, met name oefentherapie. Bij de fysiotherapie leert u de verplaatste pezen weer te gebruiken, meer coördinatie en balans in de diverse spiergroepen van de enkel en voet te krijgen, kracht ter herwinnen aan de geopereerde voet/enkel en te lopen met een normaal afwikkelpatroon.
Hoe zijn de resultaten van holvoet correcties?
De resultaten van de holvoet correcties zijn over het algemeen goed. Soms is het resultaat zelfs zo goed, dat de patiënten weer in normale confectie schoenen kunnen lopen in plaats van in orthopedische schoenen. Hoewel dit laatste niet het doel is, blijkt er wel uit dat er goede operatieve technieken bestaan om dit soort voeten te verbeteren. Uiteraard worden de voeten niet normaal, maar wel (veel) beter in functie, stand en belastbaarheid.
Complicaties
Net als bij elke operatie bestaat er de kans dat er complicaties optreden als gevolg van de operatie. Ondanks dat de orthopedisch chirurg uiterst steriel werkt bestaat er altijd een kans op infectie. Na de operatie krijgt u vaak te maken met pijn. Ook kan het gevoel op de huid rondom de wond wat anders zijn. Tevens kan er wat ondercorrectie plaatsvinden als de afwijking zo ernstig is, dat deze niet voor 100% te corrigeren is. Soms duurt de wondgenezing langer dan gemiddeld en een enkele keer ook de botaangroei. Overigens is de kans hierop bij rokers aanzienlijk groter. Dit geldt ook voor het ontstaan van trombose, die bij uitzondering tóch kan ontstaan, ondanks de fraxiparine prikjes. Hoe u deze risico’s tot een minimum kunt beperken hoort u allemaal op de poli van Bergman Clinics.
Meer weten?
Maak een afspraak voor de polikliniek in Rijswijk bij bewegingszorg.rijswijk@bergmanclinics.nl
of bel het Bergman Contact & Service Center: 088 9000 500
