Het enkelgewricht bestaat uit drie botten: het kuitbeen, scheenbeen en sprongbeen.
Om de enkel ligt een gewrichtskapsel. Buiten dit kapsel ligt een complex van banden en pezen, dat de enkel stabiliseert.
De enkel verbindt onderbeen en achtervoet; dit wordt ook het bovenste spronggewricht genoemd. Het onderbeen bestaat uit het scheenbeen (tibia) en het kuitbeen (fibula), deze vormen samen de enkelvork. De enkel is het gewricht tussen enkelvork en sprongbeen (talus). Elk botdeel is bekleed met een laag kraakbeen zodat het mooi soepel beweegt.
Wat is een artroscopie van de enkel?
Een artroscopie is een kijkoperatie. Via twee of drie kleine steekgaatjes kunnen een kijkbuisje (de artroscoop) en ook de benodigde instrumenten in het enkel gewricht gebracht worden. Denk bijvoorbeeld aan een slijprolletje (shaver), dat littekenweefsel en/of een botuitsteeksel kan wegschaven, of een kleine paktang, om een los stukje bot of kraakbeen te verwijderen. Zodoende kan de orthopedisch chirurg kijken (artroscopie) en doen (direct behandelen), een kijk- en doe operatie dus.
tekening van enkel artroscopie normale enkel, gezien door de artroscoop
Wanneer doet de orthopedisch chirurg een enkel artroscopie?
De meest voorkomende indicaties zijn:
- impingement (‘voetballersenkel’)
- losse stukjes bot of kraakbeen (‘gewrichtsmuizen’)
- milde slijtage (zie Enkel artrose)
Wat is impingement van de enkel?
Dit is een beknelling tussen het scheenbeen en het sprongbeen, hetzij door een botuitsteeksel (benig impingement) of door uitstekend gewrichtskapsel (weke delen impingement). Het uitsteeksel komt vast te zitten bij het bewegen van de enkel en dit zorgt voor pijn en zwelling. In een later stadium verminderd de beweeglijkheid van de enkel.
Wat is de oorzaak van impingement van de enkel?
Dit is nog niet exact bekend. Waarschijnlijk heeft het te maken met repeterende (micro-)traumata. Dat wil zeggen dat alsmaar kleine ‘tikjes’ tegen de enkel voorkomen. Met als gevolg: kapselverdikking (weke delen) en vorming van botuitsteeksels (benig). Dit komt veel bij voetballers voor, waarschijnlijk door het schieten van de bal met de wreef/bovenzijde van de voet/enkel. Voorste impingement hangt bij niet-voetballers waarschijnlijk samen met één of meerdere verzwikkingen in het verleden. Dit veroorzaakt litteken weefsel en kapsel verdikking.
Wat zijn de klachten bij impingement?
De meeste patiënten klagen over pijn aan de voorzijde van de enkel. Ook het gevoel dat de enkel niet meer helemaal soepel beweegt, met name bij het optrekken van de voet. Dit geeft een beperking bij hurken en door de knieën zakken. Ook blokkade gevoel en slotklachten komen voor.
Hoe stel je de diagnose?
Door een combinatie van het verhaal en bij lichamelijk onderzoek herkenbare pijn. Een Röntgen foto bevestigt de diagnose, in geval van benig impingement. Bij weke delen impingement is de Röntgenfoto normaal. Andere onderzoeken zijn weinig zinvol: een MRI scan is bij weke delen impingement meestal ook niet afwijkend. Soms kan een MRI of CT scan wel zinvol zijn om andere aandoeningen op te sporen of uit te sluiten.
Hoe is de behandeling van impingement?
In eerste instantie zal er een niet operatieve behandeling ingesteld worden. Dit kan o.a. gedoseerde rust met vermindering van de (sport)belasting zijn, evenals fysiotherapie of manuele therapie. Soms kan een éénmalige injectie met corticosteroïden goed helpen, deze vermindert de slijmvlies irritatie in het gewricht. Als deze maatregelen onvoldoende helpen, kan voor een operatie gekozen worden. Dit zal bijna altijd een kijkoperatie van de enkel (artroscopie) zijn. Hiermee kan dan de impingement worden weggenomen.
impingement voorzijde de shaver enkel na verwijdering van het botuitsteeksel
Wat is achterste enkel impingement?
Enkel impingement kan ook aan de achterzijde voorkomen (maar is wel zeldzamer dan aan de de voorzijde). Achterste (posterieure) enkel impingement: ook hier is de oorzaak waarschijnlijk microtraumata. (Zie voorste enkel impingement) En in dit geval dan door veel op de tenen (moeten) staan, zoals bij balletdansers. Ook kan het tamelijk acuut optreden bij ‘geforceerde hyperplantairflexie’, bv. wanneer een voetballer met zijn voet in de grond schiet. Net als bij voorste enkel impingement komt deze afwijking ook voor bij niet-dansers en niet-voetballers.
Hoe is de behandeling van achterste impingement?
Deze is in principe hetzelfde als bij voorste impingement, maar nu gericht op de pijn aan de achterzijde. De behandeling start niet operatief met o.a. gedoseerde rust (vermindering van (sport)belasting), fysiotherapie of manuele therapie. Soms helpt een éénmalige injectie met corticosteroïden om de slijmvlies irritatie aan de achterkant van de enkel te verminderen. Als deze maatregelen onvoldoende helpen, kan voor een operatie gekozen worden. Dit zal bijna altijd een kijkoperatie van de enkel (posterieure artroscopie) zijn. Hiermee kan de impingement worden weggenomen.
De pijl wijst naar een botje dat na artroscopische verwijdering achterste impingement veroorzaakt
Gewrichtsmuizen
Bij gewrichtsmuizen zijn er meestal klachten van blokkade in de enkel (‘slotklachten’): het gevoel dat de enkel blokkeert of vast zit. Soms voelt de patiënt ook een los stukje in de enkel heen en weer schieten.
De behandeling van gewrichtsmuizen is eigenlijk altijd operatief, indien de klachten erg genoeg zijn om een (kleine) operatie te rechtvaardigen. Dit is dan een artroscopie van de enkel, waarbij de losse stukjes verwijderd kunnen worden.
gewrichtsmuizen aan de voorkant na artroscopische verwijdering
Nabehandeling en revalidatie
Een artroscopie van de enkel wordt in Bergman Clinics in dagopname verricht. Het grote voordeel is dat geen grote huidsnee nodig is, dit bekort het herstel aanzienlijk. Na afloop van de operatie krijgt u een drukverband om de enkel, wat u zelf na 48 uur dient te verwijderen. Daarna trekt u de steunkous (tubigrip) aan, deze krijgt u bij ontslag mee. U mag de geopereerde voet direct belasten op geleide van de pijn en zwelling. Gebruik krukken als ondersteuning.
Na twee weken komt u op controle op de wondpoli, mag u volledig en dus zonder krukken gaan belasten en krijgt u fysiotherapie voorgeschreven. Zes weken na de operatie komt u terug bij de orthopedisch chirurg om het resultaat van de operatie te bespreken en wordt u verteld in hoeverre de belasting mag worden opgevoerd. Drie tot zes maanden na de enkel-artroscopie mag u weer sporten.
Resultaten
De resultaten van de operatieve behandeling enkel impingement zijn erg goed: als de impingement is weggenomen is heeft meer dan 90% van de patiënten een langdurig, goed resultaat. Of het herstel volledig is, hangt vooral af van de toestand van het kraakbeen in het gewricht. Dot wordt tijdens de artroscopie altijd beoordeeld en uiteraard wordt u hierover geïnformeerd door de orthopedisch chirurg.
Complicaties
Ondanks dat het een kleine operatie betreft, bestaat ook bij een enkelartroscopie het risico op complicaties. Zo kan er altijd infectie ontstaan aan de wondjes. Ook is het mogelijk dat de wondjes wat dik en gevoelig zijn. Ten slotte moet ook trombose aan het onderbeen genoemd worden als complicatie, maar gelukkig is de kans hierop klein. Zelden raakt er een huidzenuwtje verkleefd in het littekentje: er kan dan een gevoelloos plekje op de voet ontstaan.
Meer weten?
Maak een afspraak voor de polikliniek in Rijswijk bij bewegingszorg.rijswijk@bergmanclinics.nl
of bel het Bergman Contact & Service Center: 088 9000 500
